Aan de hand van onderstaande voorbeelden willen we het gebruik van GRO illustreren. Het betreffen echter geen volledig afgewerkte dossiers, maar eerder uitreksels om het gebruik van elk criterium toe te lichten. Om verwarring te voorkomen, hebben we scores uit vorige versie van GRO vertaald naar de GRO 2020 versie.
Op het tabblad “overzicht SITE” kan de opdrachtgever de criteria die niet van toepassing zijn op het project uitvinken.
Op hetzelfde tabblad kan men een globaal prestatieniveau voor het project opleggen en / of minimale prestatieniveaus voor bepaalde criteria vastleggen. Met behulp van dit overzicht kan de ambitie van het project gepresenteerd worden.
Voorbeeld van het verplicht minimaal prestatieniveau bij aanvang van een project op het tabblad “Overzicht – SITE”
Op het tabblad “detailoverzicht SITE” kan men de site, in tegenstelling tot het gebouw, slechts éénmalig beoordelen. Er worden geen fases gehanteerd.
In kolom E “prestatieniveau (deel)eis” kan men het prestatieniveau van de (deel)eis invullen aan de hand van een dropdown menu. Het percentage, de punten per criterium en de prestatieniveaus worden automatisch gegenereerd.
Voorbeeld van een detailoverzicht voor de Site
Zodra het detailoverzicht is ingevuld verschijnen de resultaten ook in het tabblad ‘Overzicht SITE’. Men kan nakijken of het prestatieniveau overeenstemt met de vooropgestelde ambitie.
Voorbeeld van de resultaten voor het voorbeeldproject in het tabblad “overzicht SITE”
Het tabblad radardiagram is een grafische vertaling van de resultaten uit het detailoverzicht. Zo kan men vlot nagaan voor welke thema’s het project goed scoort en waar er ruimte is voor verbetering.
De resultaten worden automatisch in een radardiagram weergegeven, wanneer de prestatieniveaus ingevuld worden in het detailoverzicht.
Voorbeeld van de resultaten voor het voorbeeldproject in het tabblad “radardiagram”
Op het tabblad “overzicht alle fases” kan de opdrachtgever de criteria die niet van toepassing zijn op het project uitvinken.
Welke criteria zijn relevant voor een specifiek project?
Afhankelijk van de vorm en inhoud van een project kunnen hier grote verschillen optreden. Voor een herinrichting waarbij niet aan de buitenschil geraakt wordt, zijn er veel minder criteria van toepassing dan voor een grondige renovatie of een nieuwbouw.
Op hetzelfde tabblad kan men een globaal prestatieniveau voor het project opleggen en / of minimale prestatieniveaus voor bepaalde criteria vastleggen.
Voorbeeld van het verplicht minimaal prestatieniveau bij aanvang van een project op het tabblad “Overzicht – alle fases”
De tabbladen detailoverzicht worden per fase door het ontwerpteam ingevuld. In kolom E “prestatieniveau deeleis / Bonuspunten” kan men het prestatieniveau van de (deel)eis invullen aan de hand van een dropdown menu. Het percentage, de punten per criterium en de prestatieniveaus worden automatisch gegenereerd.
De opdrachtgever controleert de bewijsvoering en het prestatieniveau (kolom L).
Voorbeeld van een detailoverzicht voor de fase definitief ontwerp.
Zodra een fase is ingevuld verschijnen de resultaten ook in het tabblad ‘Overzicht alle fases’. Men kan op die manier verschillende fases met elkaar vergelijken en de evolutie van het project opvolgen.
Voorbeeld van de resultaten voor het voorbeeldproject in het tabblad “overzicht alles fases”
Het tabblad radardiagram is een grafische vertaling van de resultaten per fase. Zo kan men vlot nagaan voor welke thema’s het project goed scoort en waar er ruimte is voor verbetering.
Via het keuzemenu rechtsboven kan de gewenste fase aangeduid worden. Zodra de betreffende fase is ingevuld in het detailoverzicht verschijnt het radardiagram automatisch.
Voorbeeld van de resultaten voor het voorbeeldproject in het tabblad “radardiagram” voor de fase definitief ontwerp
MOB: Een duurzaam mobiliteitsplan voor de site en een veilige en aangename omgeving voor alle weggebruikers.
De bereikbaarheid van de site met het openbaar vervoer.
MOB1-rekenblad
Deeleis 1. Rekenblad MOB1 Met het openbaar vervoer
Nee
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MOB1: Beter
Noot: De opsplitsing in free-floating en station-based deelsystemen werd pas in de GRO versie 2020 ingevoerd.
De ritfrequentie van trein, metro, tram en bus werd onderbouwd met de desbetreffende dienstregelingen tijdens het piekuur.
Uittreksel van ritfrequentie trein
Station Brussel Noord – ma 04/06/2018 – vanaf 8u tot 9u
Uittreksel van ritfrequentie metro
Station Brussel Noord – maandag – dinsdag – donderdag – vrijdag van 17u30 tot 18u30
Uittreksels van ritfrequentie bus
Noordstation – maandag – dinsdag – donderdag – vrijdag van 16u tot 17u
Uitreksels van ritfrequentie bus
Rogier – maandag – dinsdag – donderdag – vrijdag van 8u tot 9u
De checklist geeft Zone A aan als resultaat, dit komt overeen met prestatieniveau “uitstekend”. Neem score “uitstekend” over in de overzichtsfile site.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Zorgen voor veilige
en aangename omgeving
voor fietsers.
MOB2_checklist
Eis 1. Checklist MOB2 Met de fiets
Nee
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MOB2: Beter
De checklist omvat aandachtspunten omtrent de bereikbaarheid van de site met de fiets en de veiligheid van de fietser.
Op het overzichtsplan staat af te lezen:
Op het grondplan zijn de fietsenstallingen meer uitgewerkt.
Bezoekers kunnen de fietsenrekken voor de hoofdinkom gebruiken. Bijkomende fietsenstalling voor bezoekers bevindt zich inpandig aan de Willem De Molstraat.
De fietsenstalling voor het personeel en de dienstfietsen heeft een van de auto’s gescheiden inrit aan de Willem De Molstraat. De fietsenstalling verloopt van niveau 0 licht hellend naar niveau -0,5.
De verlichting van de inpandige fietsenstalllingen worden uitgevoerd volgens de eisen van de toekomstige huurders en uitbaters. De bezoekersfietsenstalling aan de hoofdinkom heeft een verlichtingsniveau van 200 lux.
Neem de score uit de checklist over in de overzichtsfile site.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Een veilige en aangename omgeving voor voetgangers creëren.
MOB3_checklist
Eis 1. Checklist MOB3 Te voet
Nee
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MOB3: Uitstekend
Overzichtsplan MOB3
Op het overzichtsplan is de wandelroute vanaf het station aangeduid. Het voetgangerspad bevindt zich op openbaar domein. Door de breedte van het voetpad wordt de route als veilig ervaren ook al is er tijdens het spitsuur veel verkeer.
De toegang tot het gebouw is duidelijk zichtbaar, breed en uitnodigend. Het gebouw is integraal toegankelijk, er zijn dus geen drempels van meer dan 2cm.
Hoofdingang Vlaamse Overheid
De verlichting van het voetgangspad op openbaar domein valt buiten dit project.
Neem de score uit de checklist over in de overzichtsfile site.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Een goede bereikbaarheid met gemotoriseerd verkeer naar en op de site.
MOB4_checklist
Eis 1. Checklist MOB4 Met de auto of moto
Nee
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MOB4: Uitstekend
Noot: Minimale eis voor de ligging van Kantoor 2023 was dat het binnen de radius van 1km t.o.v. het station Brussel noord moest liggen. De Vlaamse overheid kiest hiermee voor een ligging die vooral met het openbaar vervoer goed te bereiken is, een zogenoemde A-locatie.
Vanuit deze motivering werd de weging in het rekenblad MOB4 voor bereikbaarheid met de auto ook op 0% gezet.
Ook al bedraagt de weging van de bereikbaarheid met de auto 0% zijn er meerdere mogelijkheden tot autodelen in de buurt.
Noot: Deze kaart dateert van 2018. Ondertussen zal het aanbod groter zijn.
Het bereikbaarheidsprofiel van de locatie is uitstekend. Op basis van de inventarisatie van de bestaande verkeersnetwerken (zie hiervoor MOB1), in het bijzonder van het openbaar vervoer kan geconcludeerd worden het project een zogenoemde A-locatie is: de bereikbaarheid met het openbaar vervoer (trein, tram, metro, bus) is bijzonder goed door het aantal en de bedieningsfrequentie van de locatie.
Het project is gelegen aan meerdere gewestwegen waardoor de aansluiting van de site aan wegen van een hoger categorie gegeven is.
Neem de score uit de checklist over in de overzichtsfile site.
Score overzicht van het voorbeeldproject
MA: De maatschappelijke waarde wordt gekenmerkt door een hoge ruimtelijke kwaliteit, een doordacht bodem- en ruimtegebruik in een aantrekkelijke omgeving.
Synergieën met de buurt en een hoge ruimtelijke kwaliteit hebben positieve impact op de omgeving.
Geen
Deeleis 1. Aftoetsing aan beleidskader ruimtelijke structuur
Deeleis 2. Inventaris van netwerken
Deeleis 3. Potentiële synergieën met de buurt en versterking ruimtelijke kwaliteiten
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MA1: Uitstekend
Strategische plannen
Gewestelijk Ontwikkelingsplan GewOP
Het Project moet in overeenstemming zijn met de richtlijnen van het Gewestelijk Ontwikkelingsplan. Het bevindt zich in een hefboomgebied. Dit gebied zal geïmplementeerd worden door het Kanaalplan dat momenteel uitgewerkt wordt.
Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling GPDO
GPDO beveelt de uitvoering van de verdichting van het stedelijk weefsel aan, inclusief door middel van de integratie van hoge gebouwen, namelijk op voorwaarde dat deze verdichting aan een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer is verbonden, dat ze in verhouding tot de afmetingen van de openbare ruimte staat en dat ze in verhouding tot de omvang percelen en huizenblokken staat.
ZIN sluit bijgevolg aan bij de krachtlijnen van het GPDO, in het verlengde van de bestaande situatie.
Plannen van aanleg
Het gewestelijk bestemmingsplan GBP
De site wordt door het GBP bestemd als administratiegebied.
Figuur 1 – kaart van de bestemmingen in het GRP (bron Brugis)
🟪 Administratieve zone
🟨 Structurele ruimte
Volgens bijzonder voorschrift 7 zijn hier met name kantoren, woningen en hotels toegestaan zonder beperking in oppervlakte. Handel wordt er eveneens toegestaan tot 1 000 m².
Het programma van ZIN zoals hierboven beschreven, is conform met de bestemming in het GBP.
Het project is eveneens in overeenstemming met de algemene voorschriften van het GBP.
De site is niet opgenomen in de perimeter van een bijzonder bestemmingsplan of een verkavelingsvergunning.
Zoals groen, water (blauw), diensten en voorzieningen, recreatief netwerk, openbaar vervoersnetwerk en wegennetwerk in één overzichtsplan (schaal 1/5000) op.
Inventaris bestaande netwerken overzichtsplan
De Noordwijk zal leefbaarder zijn wanneer er een grotere diversiteit aan functies zal ontstaan. ZIN is een pionier om in de Noordwijk ruimte te bieden aan uiteenlopende functies op 1 site: de kantoren voor de Vlaamse Gemeenschap, een woongebouw met deels co-housing units van elk 10 eenheden, een hotel, co-working, een ontmoetingscentrum, een sport- en activiteiten centrum, winkels en een stadserre.
Het gebouw bevat 100 woningen, 250 hotelkamers en 13 grote kantoorvloeren en commerciële ruimte. Elk van deze functies heeft een voordeur op de straat. In de 2 open hoeken van het Z-vormig bouwvolume worden 2 publieke functies toegevoegd die het project zullen verbinden met de stad en de buurt. Een stadsserre aan de kant van het Noordstation, en een sport/activiteitencentrum aan de kant van het Maximiliaanpark. Het sport- en activiteitencentrum is een ontmoetingsruimte voor vele verschillende soorten van gebruikers.
Aanwezigheid van andere of gelijkaardige functies die elkaar verder gaan aanvullen
Het project voorziet woningen, sport en ontspanningsfunctie aan de zijde van het park en de Antwerpse Steenweg. Aan de zijde van het Noordstation komt er een grote overdekte publieke groenruimte. Het hotel en een vernieuwende kantoor-productie omgeving zullen een uitnodiging zijn om van de Noordwijk een meer divers werklandschap te maken. Er zijn in de plint van het gebouw nog bijkomende commerciële ruimtes voorzien die voorzieningen aan de buurt kunnen organiseren.
Multifunctionele invulling i.p.v. monofunctionele invulling
Het hele project is een multifunctioneel project: hotel, woningen, sport, ontspanning, kantoren worden hier gerealiseerd.
Kan dit project een hefboom zijn voor een positieve ontwikkeling van de buurt (bv. publieke groene zone, levendige invulling plint, opwaardering wijk, tewerkstelling,…)?
Het is zeer duidelijk een hefboom-project en om de levensnoodzakelijke diversiteit aan functies op wijkniveau te helpen installeren, niet alleen de Noordwijk maar zeker ook anderen gelijkaardige monofunctionele kantoorwijken.
De gesloten plint wordt vervangen door een open ruimte in sterke relatie met de omgeving en voor publiek toegankelijk.
Maakt dit project deel uit van een masterplan, ontwikkelingsproject of wijkcontract?
Neen.
Worden er bijkomende blauwgroene verbindingen gecreëerd (verbinding van bestaande zones of corridors, ontwikkeling nieuwe zones)? Op welke wijze versterkt dit project de bestaande netwerken of waarom betekent dit een stap in de realisatie van de visie op natuurontwikkeling?
De groene westgevel is een verticale uitbreiding van het park: een half voetbalveld aan bijkomende groenoppervlakte heeft zeker een impact in de luchtzuivering van de omgeving. In de serre van 2000m2 wordt 10% groenoppervlakte van de totale grondoppervlaktes van de site gerealiseerd. We voorzien er 1.000m² onverharde ruimt voor planten en bomen. Ook in de kantoorlandschappen wordt een uniek groenproject gerealiseerd.
Is de site doorwaadbaar en open voor het publiek?
De hele begane grond van dit project huisvest functies die een dienstverlening zullen zijn voor de buurt en de stad.
De sportzaal die kan worden omgebouwd tot een evenementen- of concertzaal kan worden gecombineerd met de serre als lobby of uitloopzone. De polyvalente ruimte en het auditorium kan worden gecombineerd met de serre, de concertzaal en de voorzieningen in het hotel. De polyvalente ruimte kan worden uitgebreid tot haar dubbele capaciteit. De synergie die zal ontstaan tussen de deelbare functies op de begane grond, zullen een aantrekkingskracht creëren die deze plek echt tot een trekpleister zal maken. De site zal met momenten heel open en doorwaadbaar zijn. Wanneer de grote poorten van de serre zijn geopend loopt het publieke domein tot diep in het gebouw.
Worden er recreatievoorzieningen gerealiseerd die door de omgeving gebruikt kunnen worden?
De recreatievoorzieningen als de serre, de genereuze dakterras, de sportruimte, de concertzaal zullen door de omgeving zeer worden gebruikt. Ze zullen van deze plek een 24/7 bestemming maken.
Zijn er andere aanknopingspunten/kansen om verschillende functies in het gebied beter in samenhang te laten functioneren (stedenbouwkundig, verkeerskundig, economisch, sociaal, natuur, landbouw, water, recreatie, energieopwekking, …)?
Befimmo is de drijvende kracht achter de organisatie UP4NORTH. Deze vzw verenigt alle eigenaars van de Noordwijk en heeft als doelstelling om een gedragen duurzaam project voor de Noordwijk uit te bouwen. Het is dus de overtuiging dat de werkelijke meerwaarde kan worden gecreëerd in de samenhang van de afzonderlijke architectuurprojecten op het niveau van de buurt. De urgent thema’s van onze huidige tijd worden zowel op schaal van de gebouwen als op schaal van de wijk bestudeerd.
Het project voldoet aan de verplichte deeleisen: deeleis 1 en deeleis 2.
De positieve synergieën en versterking van de ruimtelijke kwaliteiten van het project/de site zijn overwegend duidelijk. 7 van de 8 aantoonbare kwaliteiten en synergieën worden in de nota besproken. Het resultaat “uitstekend” kan overgenomen worden in de overzichtsfile.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Het aansnijden van ecologisch waardevolle terreinen vermijden en het gebruik van verontreinigde gronden en waardevol patrimonium bevorderen.
Geen
Deeleis 1. Biologische waarde
Deeleis 2. Bodemgebruik
Deeleis 3. Brownfield
Deeleis 4. Gebruik van gesaneerde vervuilde gronden
Deeleis 5. Hergebruik van beschermde gebouwen
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MA2: Beter
Deeleis 1: Biologische waarde
De site is gelegen in biologisch minder waardevol gebied. 1 punt.
Deeleis 2: Bodemgebruik
De site valt volgens het bodemgebruiksbestand onder het type industrie- en handelsinfrastructuur. 1 punt
Afdruk geo-punt kaart ‘Bodemgebruiksbestand’
Deeleis 3: Brownfield
De site is reeds lange tijd bebouwd. In de jaren ’50 bedroeg de bebouwing een mix van woningen en industriële panden. De site werd in de jaren ’70 opnieuw ontwikkeld met de realisatie van de WTC torens. De beide torens werden geopend in 1976.
De site is geen klassieke brownfield in de zin van een onderbenut terrein of een voormalige industriële site. Toch kan het beschouwd worden als revitalisering waarmee stadsvernieuwing gecreëerd kan worden.
Toestand van de site in 1953
Toestand van de site in 1996
Deeleis 4: Gebruik van gesaneerde vervuilde gronden
Er werd een bodemattest ingediend. Uit de categorisering volgt dat een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd dient te worden. Dit onderzoek was bij indiening van de offerte gestart.
Uit de resultaten van de grondwateranalyses blijkt dat sanerings- en interventienormen nergens worden overschreden.
De site is geen saneringsplichtige grond. Geen punt.
Deeleis 5: Hergebruik van beschermde gebouwen
Schema behoud en nieuw
Toestand van de site in 1996
De bestaande betonnen circulatiekernen van de torens en de ondergrondse parking blijven behouden.
Het project voldoet aan 4 van de 5 deeleisen
Score overzicht van het voorbeeldproject
Afwisselend landschap en nabijheid van voorzieningen verhogen de attractiviteit van een locatie.
Geen
Deeleis 1. Kwaliteit van het omgevende landschap
Deeleis 2. Nabijheid van voorzieningen
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MA3: Beter
De kwaliteit van het omgevend landschap kan aangetoond worden door een overzichtsplan en satellietfoto waardoor de situering van het ontwerp in zijn omgeving duidelijk wordt. De kwaliteiten (groene zones, attracties, bijzondere kenmerken,…) worden best aangeduid op de afbeelding.
In een nota wordt nader ingegaan op de verschillende kwaliteiten van de site, onderbouwd met (satelliet-)foto’s.
Diversiteit van de omgeving
Enkele voorbeelden voor de verschillende niveaus
Depot Vilvoorde
Foto © HFB
bron van foto: www.vlaanderen.be
Goed
Weinig diverse kmo-zone met industriële laagbouw
WTC I en II, Brussel
Visiebeeld © 51N4E Jaspers-Eyers L’AUC
bron van foto: befimo.be
Beter
Mix van gebouwtyplogieën – van hoogbouw tot laagbouw. Aan de grens tussen Noordwijk (kantoren), Maximiliaanpark, huisvesting, dichtbij het kanaal. Echter staat de noordwijk gekend als monofunctionele kantoorwijk
Herman Teirlinckgebouw, Brussel
Foto © HFB
Uitstekend
Grote diversiteit in typologie en functies: haven, Tour & Taxis, kmo, kanaal, park, hoogbouw – laagbouw, bestaand – nieuw.
Visiebeeld © 51N4E Jaspers-Eyers L’AUC
Uniekheid van de omgeving
Zijn er specifieke kenmerken in en rond de site die uniek zijn? Bv historische gebouwen, knooppunten, attracties, bijzondere inbedding van de site in natuur of bebouwde context, een bijzonder ensemble, andere herkenbare punten…
Enkele voorbeelden voor de verschillende niveaus
Depot Vilvoorde
Foto © HFB
bron van foto: www.vlaanderen.be
Goed
Kmo-zone met weinig uitstraling, veel parkings, lintbebouwing, …
WTC I en II, Brussel
Beter
De Noordwijk is een modernistische wijk uit de jaren ’60 en ’70. Destijds vooruitstrevend en een experiment, vandaag problematisch. Maar de structuren zijn markant: de grote assen, de typologie van torens met sokkels
Plantentuin Meise
Visiebeeld © NU architectuuratelier
Uitstekend
bv een attractie of aantrekkelijke site/omgeving en bijzondere context zoals de Plantentuin Meise
Uniekheid van de omgeving
Zijn er specifieke kenmerken in en rond de site die uniek zijn? Bv historische gebouwen, knooppunten, attracties, bijzondere inbedding van de site in natuur of bebouwde context, een bijzonder ensemble, andere herkenbare punten…
Enkele voorbeelden voor de verschillende niveaus
VAC Gent
Visiebeeld © NU architectuuratelier
Goed
Geen groen karakter aan de stationsomgeving in Gent
WTC I en II, Brussel
Foto © google earth
Beter
Binnenstedelijke ligging maar toch vrij groen: Maximiliaanpark, groene Koning Albert II laan, groen in/aan het gebouw
Wadi hostel Hoge Rielen
Foto © Frederik Buyckx
Uitstekend
Toeristische logies gelegen in rijke natuur
Uitzicht
Zijn de zichten vanaf de site open en wijd, gelaagd en afwisselend of eerder beperkt en monotoon?
Enkele voorbeelden voor de verschillende niveaus
Foto’s uit het Herman Teirlinckgebouw
Goed
Beperkte uitzicht (kort in afstand) en/of monotone uitzicht
Beter
Uitzicht op een patio, beperkt in diepte maar meer lagen, afwisseling en beweging.
Uitstekend
Grote gelaagdheid en verre zichten: natuurlijke en kunstmatige landschappen, de hemel, grond en het weer kan worden waargenomen, brede en verre uitzichten
Noot: vaak zijn uitzichten verschillend per verdieping, per oriëntatie, per vleugel,… Maak een inschatting welk prestatieniveau het meeste voorkomt. Probeer een globale inschatting te maken. Indien maar drie verdiepingen in een toren een uitstekend uitzicht hebben, en 70% eerder beter is, dan is het totaal beter.
In offerte- of ontwerpfase is dit enkel op basis van inplantingsplannen, grondplannen, snedes en foto’s van de omgeving te beoordelen. Om die reden tonen we hier foto’s van een gerealiseerd project.
Structuren
Is de site ingebed in historische structuren en bebouwing? Heeft de directe omgeving een authentiek karakter of opvallende architectuur?
Enkele voorbeelden voor de verschillende niveaus
Depot Vilvoorde
Foto © HFB
Goed
Weinig kenmerkende of interessante kmo-zone met industriële laagbouw.
Andere voorbeelden:
Lintbouwing, bebouwingen waar weinig samenhoud bestaat (diverse stijlen, hoogtes, materiaalgebruik,…)
WTC I en II, Brussel
Foto © Google Earth
Beter
De Noordwijk werd ontwikkeld als modernistische wijk in de jaren ’60 en ’70, het zogenoemde Manhattanplan. Destijds vooruitstrevend, vandaag problematisch. Maar de structuren zijn markant: de typologie van torens met sokkels vormt een dubbele skyline.
Vormingscentrum Destelheide , Dworp
Foto © Marjolijn Van Damme
bron van foto: beeldbank.onroerenderfgoed.be
Uitstekend
Destelheide is een gebouwencomplex in brutalisme, van glas, gladde beton en hout onder platte daken, gelegen in een uitgestrekt en natuurrijk domein. Het werd tussen 1964 en 1971 gebouwd door Paul Felix. Het complex is bouwkundig erfgoed.
Andere voorbeelden: erfgoedsites, kastelen, burchten, toeristische attracties, een historisch waardevolle omgeving, een waardevolle natuurlijke omgeving, voormalige industriële sites die herontwikkeld worden, …
De nabijheid van voorzieningen kan eenvoudig aangetoond worden door een overzichtsplan waarin de omgeving van de site te zien is. Aanbevolen wordt een radius van ongeveer 1000 m rond het project.
Hierop kunnen de verschillende voorzieningen met de bijhorende loopafstanden aangeduid worden. Verschillende kleuren verhogen de leesbaarheid van het plan.
De beoordeling van elk kwaliteitscriterium wordt ingedeeld in: goed (1 punt) – beter (2 punten) – uitstekend (3 punten). Het prestatieniveau voor deeleisen wordt uit het gemiddelde berekend. Dit gebeurt automatisch in de overzichtsfile.
Voor de onderdelen in deeleis 1 worden inschattingen gemaakt: goed, beter of uitstekend.
Voor de onderdelen in deeleis 2 niveaus kan het prestatieniveau bepaald worden in functie van de wandelafstanden gehaald.
Score overzicht van het voorbeeldproject
MIL: Bouwen in een gezond en veilig milieu, rekening houdende met het overstromingsrisico, luchtvervuiling en geluidsoverlast.
Vermijden om in een overstromingsgevoelig gebied te bouwen.
Geen
Eis 1. Overstromingsgevaar
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MIL1: Uitstekend
De site is gelegen in een gebied met een ‘kleine kans’ als overstromingsrisico volgens de overstromingskaart van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Uittreksel van geodata Leefmilieu Brussel
De beoordeling gebeurt aan de hand van het overstromingsgevaar voor sites gelegen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
De site ligt in een gebied met een ‘kleine kans’ tot overstromingsrisico . Dit komt overeen met prestatieniveau “uitstekend”.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Luchtvervuiling heeft een negatieve impact op de gezondheid van de mens, vooral van kwetsbare groepen zoals jongeren.
Geen
Eis 1. Stikstofdioxide NO₂
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
xResultaat voor MIL2: Goed
De metingen mogen niet ouder zijn dan 3 jaar.
Onderstaand de meest recente beschikbare kaart van 2016. Op het uittreksel is de site aangeduid en is af te leiden dat de site zich bevindt op de grens van het donkeroranje en het lichtoranje. Als gemiddelde waarde werd voor de site een uitstoot aangenomen van 35 μg/m³ NO₂.
UIttreksel NO-kaart voor het jaar 2016
De NO₂-concentratie van de site ligt lager dan 40 μg/m³ NO₂, dit komt overeen met het prestatieniveau “goed”.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Geluidsoverlast is één van de belangrijkste vormen van hinder.
Geen
Eis 1. Geluidsniveau LAeq
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor MIL3: Beter
Geluidsniveau LAeq
Voor de site werd een meetrapport opgesteld. Uit het meetrapport kan worden geconcludeerd dat het gewogen gemiddelde geluidsniveau van de site 64 dB(A) bedraagt.
Het omgevingsgeluid werd opgemeten voor de 4 bestaande gevels van de torens. Voor elk meetpunt is de meetperiode, het meettoestel en de resultaten weergegeven.
Uit het meetrapport: Voorbeeld van de beschrijving en resultaten van één van de meetpunten
Aan de overzijde van de Willem De Molstraat is er een werf actief. Indicatief werd er een meting uitgevoerd, wetende dat de geluidsniveaus er zonder werf lager zullen liggen.
Foto © HFB
Onderstaande foto’s (luchtfoto ontleend aan Bing Maps) geven de locatie weer van de meetpost. Deze werd geplaatst op het dak van de sokkel (niveau +3) op ± 4m van de gevel.
Foto © google earth
De meting werd uitgevoerd van 17 tot 20 april 2018. De metingen gebeurden met een integrerende geluidsmeter van het type Larson Davis Spark706 met een nauwkeurigheidsklasse 2. Het meettoestel werd voor de metingen geijkt met een ijkbron van het type Larson Davis Cal200 en dit volgens de instructies van de fabrikant.
Het representatieve geluiddrukniveau LAeq, 30min bedroeg er tijdens de werkuren 65 dB(A). Er kan dus verondersteld worden dat het geluidniveau er (zonder werf) lager ligt of gelijk is aan 65 dB(A).
De gevels van het nieuwe volume van het project liggen teruggetrokken ten opzichte van de bestaande gevels van de torens. Door de bijkomende afscherming zal het geluidsniveau ter hoogte van de gevels van dit volume aanzienlijk lager liggen dan bovenstaande waardes. Onderstaande tabel en verklarende figuur geven de verwachte geluidsniveaus weer ter hoogte van de nieuwe gevels.
Om het gemiddeld geluidsniveau op de site te bepalen, wordt een gewogen (logaritmisch) gemiddelde berekend van de geluidsniveaus en de respectievelijke lengte van de blootgestelde gevel. Door het gebruik van dit logaritmisch gemiddelde wegen de gevels met de hoogste geluidsbelasting zwaarder door in de gemiddelde waarde.
Het gewogen gemiddelde geluidsniveau op de site bedraagt dan 64 dB(A).
Het geluidsniveau van de site ligt lager dan 65 dB, dit komt overeen met het prestatieniveau “beter”.
Score overzicht van het voorbeeldproject
CLIMATE RESPONSIVE DESIGN: Inspelen op de context, zich aanpassen en vooruit denken.
“Those who look for the laws of nature as a support of their new works collaborate with the creator.” – Antoni Gaudi
“Those who look for the laws of nature as a support of their new works collaborate with the creator.”
Antoni Gaudí
De poster
1. Keep it warm
2. Keep cool
3. Turn off the light
Met dank aan NU architectuuratelier ism Archipelago, Mouton, Boydens, Atelier Arne Deruyter
Project: Plantentuin Meise
Opdrachtgever: Agentschap Plantentuin Meise
Ontwerpteam: NU architectuuratelier ism Ar-te, Boydens, Mouton, Atelier Arne Deruyter
Uitvoerder: Van Poppel Bouwbedrijf
Procedure: Open oproep
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Projectfase: wedstrijd
Typologie: Renovatie en uitbreiding van architectonisch en historisch waardevolle gebouwen (~1850)
Functie: Onthaal met tuinwinkel, toeristisch infopunt, kantoor en publiek sanitair
Vlaamse Hoeve: gastenkamers, polyvalente zaal, conciërgewoning
Beschrijving: Nieuwbouw van een onthaalgebouw ingrijpende renovatie van Vlaamse Hoeve.
Voor climate responsive design is er een poster toegevoegd aan GRO. De inschrijver illustreert zijn aanpak hieromtrent. Dit kan aan de hand van schetsen, referenties, afbeeldingen of tekstmatig gebeuren. Indien enkel met beeldmateriaal gewerkt wordt, wordt dit best onderbouwd: op welke manier wordt door de gehanteerde principes het lokaal energiepotentieel gebruikt en hoe wordt hiermee bijgedragen aan een beter comfort en lager energieverbruik.
U vindt meer info over principes, oplossingen en voorbeelden van climate responsive design op deze website: https://www.climateresponsivedesign.nl/tool/introduction/
Vul op de poster aan met de maatregelen die voor Keep it cool, Keep it warm en Turn off the light genomen worden.
Hoe? Door middel van schetsen, tekst, foto’s of iets anders – als het maar duidelijk is!
Plantentuin Meise Pachthofzone
Uittreksel van wedstrijd nota van ontwerpteam:
Climate responsive design
Onderzoek en onze ervaring wijst uit dat 40 tot 50% van het energieverbruik bepaald wordt door het architectuurontwerp. Dit geldt ook voor het gebruikerscomfort.
Daarom moet de architect verantwoordelijkheid opnemen en reeds in een vroeg ontwerpstadium energieverbruik en gebruikerscomfort meenemen in de ontwerpoverwegingen. Investeringstechnisch zijn dit de meest efficiënte investeringen in energiebesparing.
Het is logisch en cruciaal dat het energetische en comfort-technische performantie van een ontwerp moet gesimuleerd en desnoods bijgestuurd worden vóóraleer het creatief ontwerpproces wordt afgerond.
technieken verlopen in een geïntegreerd plafond en in ondergrondse caniveau
plan verloop technieken
Keep it warm
Verschillende gevel oriëntaties en invloed bezonning
Onderzoek heeft aangetoond dat compactheid een minder belangrijke factor in het energieverbruik is, dan algemeen wordt aangenomen. Daarentegen blijkt het evenwicht tussen beglaasd en niet-beglaasd in de gevel én de hoogtes en dieptes van de ruimtes, die samen leiden tot de daglichtverdeling in een gebouw, een beduidend grotere impact hebben.
Daarom zijn de beglazingsratio’s en positie van de luifels nauwgezet beheerst gehouden en gedifferentieerd per oriëntatie en per functie.
De positie van de functies (resto, keuken, sanitairen, bergingen,..) in de nieuwe en bestaande gebouwen zijn oordeelkundig onderzocht en afgestemd op de verschillende oriëntaties, bezonning en nood aan daglicht ten behoeve van het comfort en beleving van de gebruiker.
Zo zijn donkere functies zoals keuken met beperkte beglazing voorzien op het zuiden (zonder luifel). De eetzones met uitzichten en bijgevolg grotere raampartijen zijn georiënteerd ifv het uitzicht.
Boven grote raampartijen op zuid en zuid-west zijn maximaal overstekken voorzien (die ook als dakterras dienst doen) , zodat de zomerzon wordt geweerd, maar de passieve zonnewinsten in de winter bijdragen tot het thermisch comfort.
Effectiviteit van overstekken en afmetingen van raamopeningen zijn hierop aangepast.
Keep cool
De raamverdelingen zijn in functie van de programmatie en uitzicht ontworpen. De vorm van het dak(terras) is dan weer ontworpen in functie van oriëntatie om directe bezonning op de
ramen te voorkomen. Op zuid is maximaal ingezet op de vaste overstekken gecreëerd door het dakterras. Op de oriëntaties van oost/west waar de luifels de beglazing niet volledig dekken kan na een detailstudie overwogen worden geautomatiseerde dynamische buitenzonweringen te voorzien. Voor de meest kritische zuidgevel is alvast een eerste simulatie gemaakt (zie keep it warm)
De interne warmtewinsten worden beperkt door het voorzien van energie-efficiënte verlichting en toestellen met gering vermogen. De hoge ventilatiedebieten in de keuken laten toe om heel wat warmte via de verluchting te evacueren.
Door middel van iteratieve daglichtsimulaties worden de gevelopeningen geoptimaliseerd in functie van daglichttoetreding en beperking van rechtstreekse zonneinstraling. Hiervoor worden klimaatgebaseerde daglichtsimulaties gebracht, die aan de hand reële klimaatdata op uurbasis de daglicht- en zontoetreding over een volledig typejaar visualiseren. Dankzij cloudcomputing kunnen deze zeer rekenintensieve simulaties zeer snel en iteratief uitgevoerd worden, zodat ontwerpoptimalisatie mogelijk is.
Voor de beglazing wordt gestreefd naar glas met een lichttransmissie > 70% en een Color Rendering Index (CRI Ra) > 95%. Dit garandeert een goede en kwalitatieve daglichttoetreding. Zonwerend glas dient in die context geweerd te worden en wordt gecompenseerd door de luifels op strategische plaatsen te voorzien. De ramen lopen ook zoveel hoog mogelijk door, hierdoor wordt een diepe daglichttoetreding bekomen.
De dieptes van de ruimtes worden ook beperkt in functie van maximale daglichttoetreding.
Jaargemiddelde van bezonningsuren op plein zonder bomen
Jaargemiddelde van bezonningsuren op plein met bomen overeenkomstig wedstrijdontwerp
BIN: Aandacht voor een gezond en aangenaam binnenklimaat door het vermijden van binnenluchtvervuiling en het verhogen van het thermisch, visueel en akoestisch comfort.
De aandacht vestigen op een goede akoestiek om het comfort van de gebruiker te verhogen.
Toepassingsmatrix
Eisentabel
Ja
Deeleis 1. Luchtgeluidisolatie tussen lokalen
Deeleis 2. Contactgeluidisolatie tussen lokalen
Deeleis 3. Gevelgeluidisolatie
Deeleis 4. Installatiegeluid
Deeleis 5. Ruimteakoestiek (nagalmtijd)
Deeleis 6. Geluiduitstraling naar de omgeving verplicht
Deeleis 7. Buitengeluid in de onmiddellijke omgeving van het gebouw
Met dank aan TV LOW & VK Engineering
Project: Martelaarsplein 7
Opdrachtgever: Vlaamse overheid, Agentschap Facilitair Bedrijf
Ontwerpteam: TV LOW architecten & VK Engineering
Uitvoerder: nog niet bepaald
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: Aanbesteding
Totale oppervlakte: 7200 m² (enkel Martelaarsplein 7)
Functie: Kantoor, woningen
Beschrijving: Renovatie van beschermd gebouw naar kantoor en woningen
Resultaat voor BIN1: Goed
Meestal wordt de toepassingsmatrix aangeleverd door de opdrachtgever. Indien dit niet het geval is, zal het ontwerpteam de toepassingsmatrix opmaken in overleg met de opdrachtgever.
Uittreksel van de toepassingsmatrix van het voorbeeldproject
Ambitie voor BIN1: Goed
Deze nota moet het onderzoek naar het behalen van het beoogde prestatieniveau en de integratie en de impact ervan op het ontwerp bevatten.
Bekijk eveneens de geldende eisen op het vlak van akoestiek in het gewest waarin het project gelegen is, deze kunnen verschillend zijn voor deeleis 6 en deeleis 7 (met betrekking op de omgeving van het gebouw).
schetsdoorsnede
© Martelaarsplein – Low architecten
Dit project behaalt voor het criterium BIN1 “goed” als resultaat met volgende deelresultaten:
| Deeleis 1: Luchtgeluidisolatie tussen lokalen | normaal comfort |
| Deeleis 2: Contactgeluidisolatie tussen lokalen | verhoogd comfort |
| Deeleis 3: Gevelgeluidisolatie | verhoogd comfort |
| Deeleis 4: Installatiegeluid | normaal comfort |
| Deeleis 5: Ruimteakoestiek (nagalmtijd) | normaal comfort |
| Deeleis 6: Geluiduitstraling naar de omgeving (wettelijk verplicht, geen onderdeel van beoordeling) | normaal comfort |
| Deeleis 7: Buitengeluid in de onmiddellijke omgeving van het gebouw | normaal comfort |
Voor luchtgeluidisolatie en contactgeluidisolatie worden classificatie-tabellen gebruikt om de geluidsproductie in de zendruimte en de geluidgevoeligheid in de ontvangstruimte te definiëren.
Via kruistabellen worden de eisen voor normaal en verhoogd comfort bepaald.
In de ontwerpfase werden de beoogde eisen op plan aangeduid, samen besproken en afgeklopt. De akoestische studie is vertaald naar het lastenboek akoestiek.
Voor enkele ruimtes werd verhoogd comfort in het bestek opgelegd:
Deeleis 1 en 2. Luchtgeluidisolatie en contactgeluidisolatie
In het lastenboek akoestiek werd het volgende opgenomen:
Tabel 1: Prestatie-eisen voor lichtgeluidsisolatie
Uittreksel van een overzichtsplan waarin met kleurcodes de types ruimten zijn aangegeven (kantoor, circulatie, keuken, sanitair,….)
Uittreksel van een overzichtsplan waarin de akoestische specificaties van wanden en deuren zijn aangeduid.
Deeleis 3. Gevelgeluidisolatie
De geluidsbelasting van de gevels werd in ontwerpfase gemeten en maakt deel uit van het lastenboek. De geldende eisen op het vlak van gevelgeluidisolatie werden in een overzicht per ruimte opgelijst.
Voor het buitenschrijnwerk werden de eisen met bijhorende legende op plan aangeduid. De nodige voorzieningen zijn in het lastenboek nader beschreven.
Zijgevel Zilverstraat
Deeleis 4. Installatiegeluid
De eisen voor installatiegeluid worden in een overzicht per lokaal opgelijst en worden op plan aangeduid.
De nodige voorzieningen werden in het lastenboek nader beschreven.
Deeleis 5. Ruimteakoestiek
De vereisten op vlak van ruimteakoestiek werden in de ontwerpfase met de opdrachtgever besproken en goedgekeurd.
Deze werden vertaald naar de keuze voor de afwerking (zoals bv een verlaagd plafond, spuitpleister,…), de materiaalkeuze (bijvoorbeeld de absorptiecoëfficiënt, de dichtheid van een materiaal) en de plaatsing ervan (minimale afstand, overlappingen,..).
Deeleis 6. Geluiduitstraling naar de omgeving
In Brussel geldt het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 21.11.2002.
De geldende eisen werden toegepast op de buiteninstallaties en roosters naar de buitenomgeving.
Dit wordt bijvoorbeeld gerealiseerd door akoestische barrières rondom warmtepompen en koelmachines.
Daguurschijven zijn volgens onderstaande tabel:
Deeleis 7. Buitengeluid in de onmiddellijke omgeving van het gebouw
De eisen zijn opgelijst. Het buitengeluid afkomstig van de eigen installaties voldoet aan de eisen die gelden op de terrassen van het eigen gebouw.
De bewijsvoering in deze fase is het aanbestedingsdossier zelf.
In het lastenboek wordt er naast de akoestische eisen en de vertaling ervan naar een bepaalde opbouw of materiaal, ook ingegaan op de uitvoering ervan en de controle ervan bij oplevering.
Uittreksel van het lastenboek
Leidingen die de zwevende dekvloer kruisen (vb. sanitair, verwarming) dienen ook omwikkeld te worden met contactgeluidisolatie (PE of PU schuim – Ref Type Contactfoam, Insulit Bi +5, Zelfklevend insulco Stickelfoam). Afb. 1
De randisolatie steekt min. 20mm uit boven het afgewerkte vloerpeil en wordt pas afgesneden nadat de vloeren gevoegd zijn. Afb. 2
Afb. 1
Afb. 2
Controle bij oplevering
Voor de oplevering is bepaald welke akoestische testen moeten worden doorgevoerd, volgens welke meetnorm en door wie.
Voor de controlemetingen worden representatief enkele metingen per type ruimte doorgevoerd door een akoestisch studiebureau met een bepaald ervaringsniveau. Bij niet voldoen moeten verbeteringswerken worden uitgevoerd totdat aan de eisen voldaan wordt.
Neem de prestatieniveaus over in de overzichtsfile.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Het bevorderen van een aangenaam comfort en behaaglijkheid in alle seizoenen.
Toepassingsmatrix
Ja
Deeleis 1. Wintercomfort
Deeleis 2. Zomercomfort
Deeleis 3. Lokale thermische behaaglijkheid
Deeleis 4. Relatieve luchtvochtigheid
Met dank aan NU architectuuratelier ism Archipelago, Mouton, Boydens, Atelier Arne Deruyter
Project: Plantentuin Meise Onthaalgebouw, Vlaamse Hoeve
Opdrachtgever: Agentschap Plantentuin Meise
Ontwerpteam: NU architectuuratelier ism
Ar-te, Boydens, Mouton, Atelier Arne Deruyter
Uitvoerder: Van Poppel Bouwbedrijf
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Bewijsvoering voor fase: Voorontwerp
Totale oppervlakte:
Onthaalgebouw: 720 m²
Vlaamse Hoeve: 470 m²
Functie: Onthaal met tuinwinkel, toeristisch infopunt, kantoor en publiek sanitair
Vlaamse Hoeve: gastenkamers, polyvalente zaal, conciërgewoning
Beschrijving: Nieuwbouw van een onthaalgebouw ingrijpende renovatie van Vlaamse Hoeve
Resultaat voor BIN2: Beter
Meestal wordt de toepassingsmatrix aangeleverd door de opdrachtgever. Indien dit niet het geval is, zal het ontwerpteam de toepassingsmatrix opmaken in overleg met de opdrachtgever.
Hieronder een aangevuld voorbeeld (voor dit project werd er geen toepassingsmatrix opgemaakt, hiervoor is het project te klein)
Voorbeeld van invulling van een toepassingsmatrix
De comforteisen gelden voor alle verblijfslokalen waar men langer dan 30 minuten verblijft.
Afwijkingen hiervan zijn project specifiek te vermelden.
Deeleis 1 en 2: Wintercomfort en zomercomfort
Voor wintercomfort wordt er gestreefd naar comfortklasse B, dwz +/-2°C marge op de operatieve temperatuur afhankelijk van de activiteitsgraad. Voor het zomercomfort wordt gestreefd naar comfortklasse B.
Ontwerpparameters verwarming/koeling:
Berekeningsmethodiek: warmteverlies volgens EN 12831 – Verwarmingssystemen in gebouwen; Koeling volgens VDI 2078
Vooropgestelde temperaturen voor verwarming bij -8°C buiten:
Vooropgestelde temperaturen voor passieve koeling bij 32°C buiten:
Concept verwarming en koeling
Het nieuwe onthaalgebouw aan de inkom Nieuwelaan en Vlaamse hoeve worden aangesloten op een BEO-veld. Door middel van een water-water warmtepomp (= hernieuwbare energie) worden deze 2 gebouwen verwarmd en passief gekoeld.
Als basis afgifte-element is er gekozen voor vloerverwarming/-koeling in
voor vloerverwarming in
voor radiatoren in
voor extra regelende elementen (ventilo-convectoren) in
Uittreksel van het gelijkvloerse overzichtsplan
Uittreksel van het overzichtsplan verdieping +1
Temperatuuroverschrijdingen
Voor de bevordering van rationeel energiegebruik en om buitensporige investeringen te vermijden, is het niet realistisch om de ideale comforttemperatuur altijd te willen vasthouden, ook in extreme omstandigheden van het buitenklimaat. Daarom is het redelijk om een (in tijd en grootte beperkte) afwijking op de comforttemperatuur toe te staan.
In principe betreffen deze afwijkingen zowel te hoge als te lage temperaturen, maar de meeste aandacht gaat uit naar te hoge temperaturen in zomeromstandigheden.
Als richtwaarde voor het maximaal aantal overschrijdingsuren op jaarbasis worden 100 bezettingsuren vastgelegd voor een overschrijding van de binnentemperatuur van 26°C en 0 bezettingsuren voor een overschrijding van 28°C. Afwijkingen op te lage temperaturen zullen we in dit project niet toestaan.
Temperatuurverloop
Oververhitting
Ter beheersing van de zonnewinsten wordt er gebruik gemaakt van een combinatie van buitenscreens en zonwerende beglazing.
Het evenwicht tussen zonwerende beglazing en buitenscreens wordt zodanig bepaald dat tijdens de winterperiode maximale warmtewinsten worden gerealiseerd uit binnenvallend daglicht maar ook dat we in de zomerperiode oververhitting kunnen vermijden, alsook de daglichttoetreding maximaliseren.
Deeleis 3: Lokale thermische behaaglijkheid:
Gezien de beoogde performantie van de gevelschil wordt geen lokale thermische onbehaaglijkheid verwacht. Alle oppervlakken zijn sterk geïsoleerd zodat grote luchttemperatuurverschillen tussen hoofd en enkels bv niet te verwachten zijn.
In latere fase zal dit door dynamische simulaties aangetoond worden.
| Luchttemperatuur (C°) | ||||
| Luchtsnelheid in bezettingszone (m/s) |
Bovenstaande waarden voor maximale luchtsnelheden in functie van de temperatuur zullen aangenomen worden voor het ontwerp. Bijzondere aandacht zal uitgaan naar de balie in de winkel.
Klachten over tocht ontstaan ten gevolge van een plaatselijk te hoge luchtsnelheid bij een
bepaalde luchttemperatuur.
De mate van hinder door tocht wordt bepaald door de gemiddelde luchtsnelheid, de luchttemperatuur en fluctuaties in de luchtsnelheid. Een luchtstroming wordt sneller als tocht ervaren in een enigszins koude omgeving dan in een warme.
Grafiek met comfortklasse
Grafiek met energieverbruik
Deeleis 4: Relatieve luchtvochtigheid:
Er wordt geen bevochtiging toegevoegd in de gebouwen. Een combinatie van vochtrecuperatie via het warmtewiel van de luchtgroep (kantoren en onthaal Nieuwelaan) en de mogelijkheid tot het openen van ramen alsook de aanwezigheid van planten zal ervoor zorgen dat een zeer goede relatieve vochtigheid in de ruimtes aanwezig is.
Door deze combinatie kunnen we energiedestructie (lucht koelen en erna terug opwarmen) vermijden.
In fase voorontwerp is een dynamische gebouwsimulatie nog niet vereist.
Let op! Het is ten zeerste aangeraden om ontwerp en comforteisen optimaal op elkaar af te stemmen en zo vroeg mogelijk met de opmaak van simulaties te beginnen om het potentieel van climate responsive design optimaal te benutten.
Geactualiseerde dynamische gebouwsimulaties voor de meest nadelige lokalen die langer dan 30 minuten bezet zijn. Gebruiksuren, bezettingsgraad en interne warmtewinsten worden met de opdrachtgever besproken en afgestemd.
Wintercomfort: 22 ± 2°C volgens NBN EN ISO 7730 Categorie B (PPD < 10%; PMV ± 0,5) worden gehaald, voor zomercomfort Categorie B volgens NBN EN 16798-1, het prestatieniveau “beter” kan worden ingevuld.
Lokale thermische behaaglijkheid: met 4 onderdelen voor Categorie B wordt gehaald, het prestatieniveau “beter” kan worden ingevuld.
Relatieve luchtvochtigheid: tijdens koude jaarhelft tussen 30% – 55% en warme jaarhelft tussen 30%-80% wordt gehaald, het prestatieniveau “beter” kan worden ingevuld.
Met een totaal gemiddelde ≥ 2 punten komt men tot een globaal resultaat “beter”.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Het garanderen van gezonde binnenlucht met voldoende luchtverversing die vrij is van verontreinigingen van binnen en buiten.
Toepassingsmatrix
Deeleis 1. Binnenluchtkwaliteit
Deeleis 2. Voorkomen van vervuilings- en verontreinigingsbronnen
Ja
Met dank aan NU architectuuratelier ism Archipelago, Mouton, Boydens, Atelier Arne Deruyter
Project: Plantentuin Meise Onthaalgebouw, Vlaamse Hoeve
Opdrachtgever: Agentschap Plantentuin Meise
Ontwerpteam: NU architectuuratelier ism
Ar-te, Boydens, Mouton, Atelier Arne Deruyter
Uitvoerder: Van Poppel Bouwbedrijf
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Bewijsvoering voor fase: Voorontwerp
Totale oppervlakte:
Onthaalgebouw: 720 m²
Vlaamse Hoeve: 470 m²
Functie: Onthaal met tuinwinkel, toeristisch infopunt, kantoor en publiek sanitair
Vlaamse Hoeve: gastenkamers, polyvalente zaal, conciërgewoning
Beschrijving: Nieuwbouw van een onthaalgebouw ingrijpende renovatie van Vlaamse Hoeve
Resultaat voor BIN3: Beter
Meestal wordt de toepassingsmatrix aangeleverd door de opdrachtgever. Indien dit niet het geval is, zal het ontwerpteam de toepassingsmatrix opmaken in overleg met de opdrachtgever.
Hieronder een aangevuld voorbeeld (voor dit project werd er geen toepassingsmatrix opgemaakt, hiervoor is het project te klein)
Voorbeeld van invulling van een toepassingsmatrix
De recent gewijzigde ARAB-wetgeving vraagt de aanwezigheid van een luchtkwaliteitsregeling die op elk moment maximaal 800 PPM CO₂-gehalte in de lucht garandeert. Bij een CO₂-gehalte buiten van 400 PPM kan dat door te ventileren met luchtdebieten van 54m³/h per persoon.
Het bouwteam stelt voorop een goed evenwicht te vinden tussen de dimensionering van de technische installaties enerzijds en de geëiste duurzaamheidsambitie anderzijds. In geval van extreme werkelijke condities (bezetting, buitenluchtkwaliteit) wordt rekening gehouden met het openen van ramen.
Voor de open landschapskantoren wordt een ventilatiedebiet van 45m³/h aangehouden. Dit vanuit de wetenschap dat de personen die hier aanwezig zijn zelden met zijn allen steeds aanwezig zijn en ook voor korte periodes. Het debiet wordt aldus berekend op een bezetting met 16 personen aan 45m³/h. Indien 3 personen niet of geen gehele dag aanwezig zijn resulteert dit reeds in een IDA-klasse 1.
De kleine kantoren en vergaderzalen worden met min 54m³/h geventileerd, aangezien dit kleine lokalen zijn en een volle en langdurige bezetting waarschijnlijk is.
Maximale luchtsnelheden
Concept voor de ventilatie
Vanuit energetisch oogpunt wordt ervoor gekozen een ventilatie-unit volgens het systeem D te voorzien. Deze unit brengt mechanisch verse lucht binnen in de ruimtes voor menselijke bezetting en voert vervolgens de vervuilde lucht af ter hoogte van de sanitaire ruimtes, bergingen en circulatiezones.
Aangezien het principe van balansventilatie toegepast wordt, kan door gebruik te maken van een warmtewisselaar, energie uitgewisseld worden van de afgezogen lucht naar de verse lucht toe. Rendementen hiervan variëren van 65% voor een enkele kruisstroomwisselaar, tot 85% voor een warmtewiel en tot 90% voor dubbele kruisstroomwisselaars.
Bijkomend worden de luchtgroepen voorzien van een “change over” batterij in het toevoerkanaal, hetgeen toelaat het BEO-veld aan te wenden voor het naverwarmen in de winter en passief koelen van de ventilatielucht in de zomer/tussenseizoen. De luchtgroepen zijn conform Ecodesign 2018 en er wordt geopteerd voor EC-ventilatoren wegens hun stabiele debietmeting.
Voor de ventilatie wordt er voor Onthaalgebouw Nieuwelaan één luchtgroep gebruikt waarbij de conditionering van de lucht voor het onthaalgedeelte enerzijds en de kantoorzones anderzijds afzonderlijk kan geregeld worden.
Plan gelijkvloerse verdieping: Indicatie technische productie-installaties
De conciërgewoning en de gastenverblijven in de Vlaamse hoeve maken elk gebruik van een huishoudelijke luchtgroep waarbij het debiet bepaald wordt aan de hand van de EPB-richtlijnen voor woningen.
De polyvalente ruimte van de Vlaamse hoeve zal een hybride ventilatie krijgen, d.w.z. een combinatie van mechanische ventilatie d.m.v. luchtgroep én natuurlijke ventilatie d.m.v. gemotoriseerde en gemonitorde dakramen.
Grafiek met comfortklasse
De grenswaarden voor de binnenluchtkwaliteit zijn gebaseerd op NBN EN 16798 en NBN EN ISO 7730.
Voor de ruimtes die niet onder Codex vallen en niet-residentieel zijn cfr NBN EN 16798-1 Categorie II komt dit overeen met prestatieniveau “beter”
Deeleis 2: Voorkomen van vervuilings- en verontreinigingsbronnen
Volgende punten worden voor alle gebouwen minimum gehaald:
Uittreksel van het overzichtsplan verdieping +1
Er is minstens aan 3 van de 5 punten voldaan. Het resultaat voor de deeleis 2 is “beter”.
Bonuspunt: Beperken van de emissies van bouwproducten in het binnenmilieu
Emissies (VOS) uit bouwmaterialen kunnen voor een aanzienlijke vervuiling van de binnenlucht zorgen.
Er zijn twee opties om dit Bonuspunt te bereiken:
A. Ontwerpen naar een zeer laag emissief gebouw
B. Meting TVOS en formaldehyde
Aan deze eis wordt in het voorbeeldproject niet voldaan.
Voor beide deeleisen wordt het prestatieniveau “beter” gehaald.
Er kan geen bonuspunt worden toegekend.
Score overzicht van het voorbeeldproject
BIN4
Verbeteren van de daglichttoetreding voor een hoger comfort en welzijn. Kunstlicht is de kunstmatige aanvulling op daglicht.
Toepassingsmatrix
Deeleis 1: Daglichttoetreding
Deeleis 2: Verblinding
Deeleis 3: Werkplekverlichting
Ja
Met dank aan TV NU architectuuratelier – Archipelago ism Boydens, Mouton, Plant en Houtgoed
Project: Plantentuin Meise, Pachthof
Opdrachtgever: Agentschap Plantentuin Meise
Ontwerpteam: TV NU architectuuratelier -archipelago ism Boydens, Mouton, Plant en Houtgoed
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2020
Projectfase: definitief ontwerp
Typologie: Renovatie en uitbreiding van architectonisch en historisch waardevolle gebouwen (~1850)
Functie: Horeca, tuinwinkel, picknick shelter
Beschrijving: De vijf architectonisch en historisch waardevolle gebouwen, vormen het ‘Pachthof’, een historische cluster van dienstgebouwen bij het Kasteel Bouchout (gelegen in beschermd landschap)
Een ervan, de paardenstal, wordt verbouwd en uitgebreid tot horeca.
Resultaat voor BIN4: Uitstekend
Meestal wordt de toepassingsmatrix aangeleverd door de opdrachtgever. Indien dit niet het geval is, zal het ontwerpteam de toepassingsmatrix opmaken in overleg met de opdrachtgever.
Hieronder een aangevuld voorbeeld (voor dit project werd er geen toepassingsmatrix opgemaakt, hiervoor is het project te klein)
Voorbeeld van invulling van een toepassingsmatrix
Resultaat voor BIN4: uitstekend
Bonuspunten
1. uitzicht 0 bonuspunt
2. zonlichttoetreding 1 bonuspunt
3. zicht bij gesloten zonwering 1 bonuspunt
4. aanvullende maatregelen 0 bonuspunt
Situatie Pachthofzone in de Plantentuin Meise. Het project werd in het rood aangeduid.
Daglicht vormt een cruciale rol in het welzijn van de mens in het algemeen en van de gebruikers in het bijzonder. Daglicht en daglichttoetreding vormt dan ook één van de belangrijke focussen van het ontwerp van de verblijfsruimtes.
In de gemeenschappelijke ruimtes streven we naar een zo hoog en kwalitatief mogelijke daglichttoetreding. Door de tweezijdige daglichttoetreding van het restaurant wordt gestreefd naar een maximaal kwalitatieve daglichttoetreding. Ook de glaskwaliteit is hier een cruciale factor. Er is geopteerd voor een beglazing 70/33.
Daglichttoetreding vormt altijd een evenwichtsoefening tussen het beheersen van het zomercomfort en het beperken van de warmteverliezen door overdadige beglazing. In het project is hier hard op ingezet. Dakoversteken zijn op strategische plaatsen ingezet en de borstweringsdelen van de gevel zijn opaak gemaakt. Hierdoor wordt een maximaal evenwicht bereikt tussen daglichttoetreding en de beheersing van zonnelasten.
Daglichtsimulaties op een gedetailleerd model zijn uitgevoerd om de performantie te testen.
De daglichttoetreding werd volgens twee methodes berekend.
Methode 1 is gebaseerd op de daglichtfactor, methode 2 op de verlichtingssterkte.
Bij alle werkplekken waar visueel comfort belangrijk is, voorzien we afzonderlijke manuele binnenscreens, die voldoen aan de vereisten van GRO, klasse 3 volgens EN 14501, prestatieniveau ‘uitstekend’ .
Dit resulteert in een Daylight Glare Probability (DGP) kleiner of gelijk aan 0,35 voor 95% van de tijd. Aangezien (visueel) comfort een subjectief en persoonsgebonden gegeven is, geven we de voorkeur aan individueel, manueel bedienbare binnenscreens om de verblinding te beperken.
Dit wordt in concreto toegepast in de keuken.
Klassieke buitenzonwering is niet afdoende om onder alle omstandigheden voor het nodige visuele comfort te zorgen aangezien deze doeken te open zijn (typisch 15% versus 4% nodig voor visueel comfort), in groep bediend worden (terwijl visueel discomfort persoons- en werkplekafhankelijk is) en omdat buitenscreens gevoelig zijn aan weersinvloeden en soms in veiligheid gaan, terwijl er weldegelijk sprake is van fundamenteel visueel discomfort.
Eveneens worden er passieve zonweringstrategieën, zoals luifels ter hoogte van het restaurant, ingezet om ontwerpmatig verblinding tegen te gaan.
Het beperken van de Annual Sunlight Exposure (ASE) is eveneens een criterium dat reeds van in het begin meegenomen is. Het beperken van de ASE is niet enkel belangrijk ifv het visueel comfort, maar ook om het oververhittingsrisico onder controle te houden.
Snede nieuwbouw aan paardenstal met grote dakoversteek
(A) VERLICHTINGSNIVEAU
De minimum vereiste lichtniveaus worden conform de NBN EN 12464-1 in alle lokalen gehaald.
(B) GELIJKMATIGHEID VAN VERLICHTINGSSTERKTE (UNIFORMITEIT)
Een gelijkmatigheid conform de norm wordt voor alle lokalen behaald.
(C) VERBLINDING (UGR)
De minimumvereisten van de NBN EN 12464-1 worden gevolgd.
(D) KLEURWEERGAVE
Een algemene kleurweergave Ra=90 wordt nagestreefd.
1. Uitzicht
Het criterium om aan dit bonuspunt te voldoen bestaat uit 3 deeleisen, die tegelijkertijd dienen voldaan te worden:
Voor de werkposten in de keuken wordt aan de criteria van het bonuspunt niet voldaan.
De typologie van een keuken in een bestaand gebouw laten dit niet toe.
2. Zonlichttoetreding
Rechtstreekse zonlichttoetreding heeft een belangrijke invloed op het welbevinden van de gebouwgebruiker. De circadiaanse cyclus van het menselijk lichaam wordt aangestuurd door het dag- en zonlichtspectrum.
Het is zeer belangrijk dat de ontspannings- en gemeenschappelijke ruimtes kwalitatief zijn, zodat de recuperatie en mentale weerstand van het personeel beter ondersteund wordt.
Rechtstreeks zonlicht kan ook storend zijn voor visueel comfort (verblinding) en een oorzaak zijn van oververhitting. Daarom dienen steeds de nodige maatregelen voorzien worden om ook deze invloeden te controleren.
Zonlichttoetreding wordt geëvalueerd conform de criteria van GRO, die gebaseerd zijn op EN 17037. De rechtstreekse zonlichttoetreding op 21 maart is geanalyseerd. EN 17037 legt de ondergrens bij 1,5h rechtstreeks zonlicht. GRO legt de lat wat hoger, op 3h rechtstreeks zonlicht.
In de bonuspuntcriteria wordt aangegeven dat het type ruimte dat dient te voldoen bepaald dient te worden in overleg met de bouwheer. Zoals aangegeven is er in het ontwerp bijzondere aandacht besteed aan kwalitatieve dag- en zonlichttoetreding in de gemeenschappelijke ruimtes, waar dit conform de criteria van het bouwprogramma haalbaar en wenselijk is. Gezien de context is het duidelijk dat aan dit criterium wordt voldaan voor het restaurant.
3. Zicht naar buiten bij gesloten zonwering
Het gebruik van mobiele buitenzonwering werd zoveel mogelijk vermeden. Omwille van visueel comfort zijn binnenzonweringen voorzien thv de werkposten (zie BIN4 deeleis 2).
Deze voldoen aan klasse 3 “Beperking van verblinding (EN 14501)”.
Door de gepaste doekkeuze wordt de hoogste doorzichtsklasse bereikt voor “Beperking van verblinding”.
De voorzieningen tegen verblinding voldoen aan de vereisten van het bonuspunt.
4. Aanvullende maatregelen voor goed visueel comfort
a. Kleurtemperatuur
Alle gebruikte verlichting heeft een kleurtemperatuur van minstens 4000K. Enkel in circulatiezones en ruimtes waar een lichtniveau onder 200lx dient te worden bekomen, wordt voorgesteld om met 3000K te werken, om ook hier binnen de “aangename” grenzen van het Kruithofdiagramma te vallen.
b. Betere kleurweergave kunstlicht
Een algemene kleurweergave Ra=90 wordt nagestreefd. (Zie ook basiseisen kunstlicht).
c. Glaskwaliteit
Voor dit project wordt er gekozen voor een ontijzerde glassoort met een αe (AE1) ≤ 5%. Voor het beglazingsgeheel worden de coatings gekozen zodat een raamgeheel ontstaat met een hoge CRI Ra ≥ 95% en, αe (AE1) = 34% en αe (AE2) = 1% (EN 410).
Hierdoor wordt de daglichtkwaliteit (daglichtspectrum) getrouw doorgelaten door het glas. Dit resulteert in een getrouwe kleurweergave en een natuurgetrouw licht. Beide zijn cruciaal voor het welbevinden van de gebouwgebruikers. Dit wordt bekomen door glas met een hoge selectiviteit te gebruiken.
Voor de eerste 2 deeleisen wordt het prestatieniveau “uitstekend” gehaald, dit wordt bijgevolg ingevuld in de overzichtsfile gebouw.
Het project voldoet aan de comforteisen voor werkplekverlichting conform NBN EN 12464-1.
Er kunnen 2 van de 4 bonuspunten worden toegekend.
Score overzicht van het voorbeeldproject
SOC: Door in te spelen op de bestaande erfgoedwaarde en aandacht te geven aan veiligheid en toegankelijkheid kan men een sociaal bruisende omgeving creëren.
Bijdragen aan het cultureel landschap door de bestaande erfgoedwaarde te behouden en te waarderen.
Geen
Deeleis 1: Inventaris & analyse
Deeleis 2: Advies inwinnen
Nee
Met dank aan Havana architectuur
Project: Justitiehuis en Jongerenwelzijn Ieper
Opdrachtgever: Vlaamse overheid, Agentschap Facilitair Bedrijf
Ontwerpteam: Havana architectuur BV, Ingenium NV, Sileghem & Partners CVBA, Feys BVBA
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Bewijsvoering voor fase: Voorontwerp
Totale oppervlakte: 1730 m² (bruto oppervlakte bovengronds)
Functie: Kantoor
Beschrijving: Grondige renovatie van het voormalige hotel Skindles met beschermde gevels in binnenstedelijke omgeving
Resultaat voor SOC1: Uitstekend
Het ontwerpteam brengt de waarde van het bestaande gebouw in kaart. Voor de basisinformatie over zowel beschermd als niet beschermd erfgoed kunnen de beschikbare databanken geconsulteerd worden (zie Links).
Inventaris en analyse van het voorbeeldproject:
Het voormalige Hotel Skindles is vastgesteld bouwkundig erfgoed (ID 30430)
De opdrachtgever heeft reeds een uitgebreid voortraject gelopen met het agentschap Onroerend Erfgoed in verband met het al dan niet behouden van het woonhuis in de Stationsstraat en de vraag of het integreren van zonnepanelen op het oude mansardedak aanvaardbaar is. Er is veel oud plannenmateriaal beschikbaar en een grondige opmeting is voorhanden.
Het voormalige Hotel Skindles is een historisch waardevol gebouw
dat verankerd is met de wederopbouw geschiedenis en het oorlogstoerisme van de stad Ieper. Het heeft door zijn ligging vlakbij de vesten en het station een hoge beeldwaarde. De diensten Justitiehuis en Jongerenwelzijn Ieper kunnen deze zichtbaarheid inzetten om het publieke en maatschappelijk relevante karakter van hun werking te onderstrepen. Een belangrijke voorwaarde daarbij is natuurlijk de respectvolle omgang met het bestaande gebouw.
2a. In geval van beschermd erfgoed:
Het ontwerpteam neemt in de fase voorontwerp of vroeger contact op met het Agentschap Onroerend Erfgoed via de vijf provinciale contactpunten en de lokale overheid voor advies.
2a. In geval van niet beschermd erfgoed:
Het ontwerpteam neemt in de fase voorontwerp of vroeger contact op met de lokale overheid en in voorkomend geval met de intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst.
Het gebouw van het voorbeeldproject is beschermd
Zuidwestgevel
Zuidoostgevel
Het voorliggende voorontwerp maakt deel uit van beschermd erfgoed en werd uitvoerig besproken met de dienst Onroerend Erfgoed. De gevraagde wijzigingen aan de gevels Vooruitgangsstraat en Stationstraat zullen geen impact hebben op de planorganisatie en/of raming. Het verwerken van deze opmerkingen zal gebeuren in de fase definitief ontwerp.
Als bijlagen zijn de verslagen toegevoegd van de overlegmomenten met Agentschap Onroerend Erfgoed.
Noot: Voorafgaand aan dit project werd de historische context door de opdrachtgever geanalyseerd en enkele principevragen gesteld aan Onroerend Erfgoed om de mogelijkheden voor dit gebouw af te toetsen.
In het kader van dit project werd regelmatig overleg gepleegd met Onroerend Erfgoed.
Aan beide eisen van dit criterium (inventaris & consult Onroerend Erfgoed) is dus voldaan.
Samengevat is de boodschap dat de buitenzijde van het gebouw dient te worden behouden, en dat binnenin veel mogelijk is.
In het ontwerp kiezen we voor het behoud van beide basisvolumes (in zekere zin het DNA van de 2 vleugels van het oude hotel), gecombineerd met het vernieuwen van de vloerpakketten en de volledige zone aan de zijde van het binnengebied.
Inplantingsplan
Dit voorbeeldproject voldoet aan beide deeleisen.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Criminaliteitspreventie zorgt
voor sociaal veilige gebouwen
en omgevingen.
Checklist
Deeleis 1: Sociaal veilig ontwerpen.
Nee
Met dank aan OFFICE Kersten Geers David Van Severen
Project: Passionistenlaan Kortrijk
Opdrachtgever: Vlaamse overheid – Agentschap Facilitair Bedrijf
Ontwerpteam: OFFICE Kersten Geers David Van Severen, Bureau Bouwtechniek, Util, HP Engineers, Landinzicht
Uitvoerder: Himpe
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2016
Bewijsvoering voor fase: Aanbesteding
Totale oppervlakte: 2000 m² (bruikbare oppervlakte EPB)
Functie: Kantoor
Beschrijving: Renovatie van kantoorgebouw jaren ‘70
Resultaat voor SOC2: Beter
Uittreksel van ingevulde checklist van het voorbeeldproject:
Bij het invullen van de checklist wordt automatisch een prestatieniveau gegenereerd waarop beoordeeld wordt.
Maak gebruik van ZETA richtlijnen: Zichtbaarheid, Eenduidigheid, Toegankelijkheid en Aantrekkelijkheid.
Nota van het voorbeeldproject:
Het project “Passionistenlaan” is een vrijstaand kantoorgebouw waarin de diensten justitiehuis en jeugdhulp gehuisvest zijn.
In deze tekst en checklist wordt enkel het deel zichtbaarheid van het project behandeld om een voorbeeld te tonen.
Het gebouw is door zijn helder volume en inplanting goed leesbaar.
Foto ©Danica O. Kus
De verlichting (geen lichtmasten) is afgestemd op de buitenaanleg en de gewenste veiligheid (’s avonds bijvoorbeeld).
Het gebouw is transparant en open. De inkomzone is licht en uitnodigend en goed zichtbaar vanuit de balie.
De fietsen worden eveneens in deze zone gestald en staan dus veilig. Voor het personeel is een afgesloten fietsenstalling voorzien.
De uitspringende kokers langs de gevel vormen een beperkt risico op schuilplekken. De site is niet omheind maar voorzien van een slagboom en camerabewaking die eerste drempels vormen om het terrein te betreden. Door de ligging in een woonwijk zal het risico op hangplekken beperkt zijn.
Foto ©Danica O. Kus
Uittreksel van het inplantingsplan
Neem de score uit de checklist over in overzichtsfile gebouw.
Score overzicht van het voorbeeldproject
Goede ontwerpen creëren mogelijkheden en ondersteunen de gebruikers, slechte ontwerpen belemmeren en sluiten mensen uit.
Checklist
Deeleis 1: Checklist SOC3 Integrale toegankelijkheid.
Ja
Met dank aan Havana architectuur
Project: Justitiehuis en Jongerenwelzijn Ieper
Opdrachtgever: Vlaamse overheid – Agentschap Facilitair Bedrijf
Ontwerpteam: Havana architectuur BV, Ingenium NV, Sileghem & Partners CVBA, Feys BVBA
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Bewijsvoering voor fase: Definitief ontwerp
Totale oppervlakte: 1730 m² (bruto oppervlakte bovengronds)
Functie: Kantoor
Beschrijving: Grondige renovatie van het voormalige hotel Skindles met beschermde gevels in binnenstedelijke omgeving
Resultaat voor SOC3: Uitstekend
Het ontwerpteam vulde de checklist SOC3 volledig in. Deze checklist dient ook voor het nazicht door Inter, een onafhankelijk toegankelijkheidsadviseur.
“Hoe kan dit gebouw en de bijbehorende publieke ruimte zowel esthetisch als functioneel zijn voor een zo groot mogelijke groep van gebruikers?’’. Gedurende het gehele proces, van ontwerp tot en met realisatie, zal deze vraag de rode draad zijn.
uittreksel van adviestraject van het voorbeeldproject
Noot checklist SOC3:
Het is noodzakelijk om beide kolommen “beter” en “uitstekend” in te vullen.
In tegenstelling tot andere checklists wordt er in SOC3 geen prestatieniveau berekend. De graad van toegankelijkheid wordt bepaald door de ‘keten van toegankelijkheid’. Het is van belang dat de route die gebruikers moeten afleggen, alsook de activiteit die men wenst uit te voeren in en rond het gebouw voor iedereen bereikbaar, betreedbaar en bruikbaar zijn.
Om het prestatieniveau “uitstekend“ te bekomen, zal onafhankelijk toegankelijkheidsadviseur Inter voor de nodige validatie zorgen in de fase definitief ontwerp en als eindcontrole bij voorlopige oplevering.
Elk onderdeel van een gebouw, zowel structurele elementen als afwerkingselementen, vormen een schakel in een groter geheel. Als één van deze schakels in een gebouw of omgeving niet toegankelijk is, wordt de keten van toegankelijkheid doorbroken. In de praktijk kan dat betekenen dat het gebruik van het gebouw voor bepaalde personen onmogelijk wordt.
Eis: Validatie (eindcontrole) door een onafhankelijk toegankelijkheidsadviseur
Er werd een begeleidingstraject opgestart met toegankelijkheidsadviseur Inter.
Binnen het programma was het niet mogelijk om per sanitaire blok aangepast sanitair bij dames én bij heren te voorzien. Met Inter werd een alternatieve oplossing uitgewerkt die een zo hoog mogelijke graad aan integrale toegankelijkheid biedt binnen de ontwerpcontext.
Bij elke sanitaire blok is een aangepast toilet voorzien die groter is dan de minimale wettelijke afmetingen. Door de grotere ruimte en de plaatsing van het toilet in het midden van de muur ontstaan er twee zijwaartse transferzijden. De aangepaste toiletten zijn genderneutrale toiletten.
Noot:
Dergelijke afwegingen op de eisen gebeuren in overleg met de onafhankelijke toegankelijkheidsadviseur.
Eis : Toekenning Label toegankelijk kantoorgebouw A+ of A++
Het ontwerp werd in fase definitief ontwerp gescreend door Inter. De conclusie van Inter is dat het toegankelijkheidslabel A+ haalbaar is. Voor A++ wordt aan twee aspecten niet voldaan, maar dit kan eventueel op de labelcommissie besproken worden.
Neem de score uit de checklist over in overzichtsfile gebouw. Voor de score “uitstekend” is er eveneens voldaan aan de verplichte validatie door een onafhankelijk toegankelijkheidsadviseur.
Er kunnen 2 bonuspunten worden toegekend.
Score overzicht van het voorbeeldproject
GEB: De mogelijkheid om het comfort individueel te beïnvloeden, verhoogt de tevredenheid van de gebruiker.
De mogelijkheid om het comfort individueel te beïnvloeden, verhoogt de tevredenheid van de gebruiker.
Geen
Deeleis 1. Invloedmogelijkheden
Nee
Met dank aan Befimmo (Zin in Noord) en VK Engineering
Project: Kantoor 2023 (Zin in Noord)
Opdrachtgever: Zin in Noord, filiaal van Befimmo
Bouwteam:
Procedure: Mededingingsprocedure met onderhandeling (huur over 18 jaar, DBFM)
Gewest: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Datum van de bouwaanvraag: 2019
GRO versie: 2017
Bewijsvoering voor fase: 1e toetsmoment (er zijn 2 tussentijdse toetsmomenten voorzien tussen BAFO en oplevering)
Typologie: Grondige renovatie en uitbreiding van de bestaande WTC I en II
Functie: Kantoor, Co-working, hotel, woning, commercieel, publieke ruimte
Totale oppervlakte: 110.000 m²
Context: Binnenstedelijke hoogbouw uit de jaren ’70
Resultaat voor GEB1: Uitstekend
In het technisch concept en het ontwerp van het gebouw wordt heel hard ingezet op de gebruikersinvloed en het gebruikerscomfort.
Er wordt een gebouwApp ontwikkeld die mee de gebruiker ondersteunt en informeert naar zijn invloed op zijn comfort.
Door de gebruiker actief te ondersteunen/informeren wordt ook een positief effect op het energieverbruik verwacht doordat de gebruiker bewuster omgaat met zijn energieverbruik.
De Vlaamse overheid is zelf ook bezig met het ontwikkelen van een gebouwApp, dus zal er nog bekeken worden of dit ook geïntegreerd kan worden in dit project.
A) de zonwering overrulen voor zover dit geen vaste zonwering omvat. De zonwering kan per raam apart gestuurd worden. De vaste zonwering (binnenliggende lamellen) is niet overrulebaar, maar bevindt zich 2,5m boven de afgewerkte vloer waardoor het zicht van de gebruiker niet belemmerd wordt, maar het nodige zomercomfort wel garandeert wordt. Aan de buitenzijde bevinden zich aan bepaalde gevelvlakken PV-panelen die ook een vaste zonwering vormen. Deze hebben voldoende tussenafstand om het zicht van de gebruiker te garanderen.
B) de verblinding per ruimte regelen aan de hand van aparte screens; In het dubbelhoge volume valt de binnenzonwering samen met de voorziening tegen verblinding
C) de ruimtetemperatuur aanpassen met enkele graden met behulp van de kamerthermostaat in de ruimtes waar een individueel gebruik mogelijk is. In de ruimtes waar meerdere personen samen verblijven is een individuele regeling niet mogelijk. De optie van het bijregelen van de ruimtetemperatuur kan aangeboden worden, dit wel voor de volledige ruimte en uniform voor alle gebruikers. Hierbij ontstaat het risico op een toename van klachten door verschillende voorkeuren van de gebruikers. ’s Nachts worden alle thermostaten terug op hun default waarde gezet om de energieprestatie en comfort te verzekeren;
D) de opengaande delen in de gevels sturen, waarmee de gebruiker zijn comfort kan beïnvloeden. Er wordt een koppeling gemaakt met de technische installaties zodat het energieverbruik wordt beperkt. Hiervan krijgt de gebruiker ook een melding via de GebouwApp;
E) de verlichting in de vergaderzalen per ruimte dimmen;
F) de verlichting individueel regelen omdat er werkplekverlichting (bureaulamp) voorzien wordt;
G) incidentele luchtvervuiling snel afvoeren door de opengaande delen in de gevels te sturen.
De gebruiker kan bovenstaande sturingen regelen via een bedieningspaneel in elke ruimte. Het overrulen zal beperkt zijn op bepaalde vlakken. Zo zal het niet mogelijk zijn om de zonwering omhoog te sturen als het binnen al te warm is. Dit bedieningspaneel kan ook aangeven of de keuzes van de gebruiker een negatieve of positieve invloed hebben op zijn comfort en energieprestatie. Tot op heden wordt de invloed van de gebruiker volledig apart gezien van de energieprestaties.
Via een gebouwApp wordt de gebruiker geïnformeerd over het comfort en over zijn invloedmogelijkheden. Er is bewust voor gekozen dat de gebruiker zijn individueel comfort niet via deze gebouwApp kan aanpassen.
De gebruiker kan op elk aspect invloed hebben, alle invloedmogelijkheden zijn voldaan.
Er kan 1 bonuspunt worden toegekend.
Score overzicht van het voorbeeldproject
ENE: Het principe van Trias Energetica : beperk de energievraag, gebruik hernieuwbare energie en kies voor efficiënte toestellen en installaties.
Streven naar zeer energiezuinige gebouwen met als prioriteit een performante gebouwschil.
Checklist ENE1 (indien E-peil niet van toepassing is)
Deeleis 1: Energieprestatie
Geen
Met dank aan Havana architectuur
Project: Justitiehuis en Jongerenwelzijn Ieper
Opdrachtgever: Vlaamse overheid, Agentschap Facilitair Bedrijf
Ontwerpteam: Havana architectuur BV, Ingenium NV, Sileghem & Partners CVBA, Feys BVBA
Procedure: Klassieke procedure
Gewest: Vlaanderen
GRO versie: 2019
Bewijsvoering voor fase: Definitief ontwerp
Totale oppervlakte: 1730 m2 (bruto oppervlakte bovengronds)
Functie: Kantoor
Beschrijving: Grondige renovatie van het voormalige hotel Skindles met beschermde gevels in binnenstedelijke omgeving
Resultaat voor ENE1: Beter
De opake delen van de historische gevels beslaan slechts 14% uit van de totale verliesoppervlakte van het project waarmee het project hoe dan ook een ingrijpende energetische renovatie is (>75% geïsoleerde schildelen). Hiervoor geldt een E-peil van 91.
Voor GRO ‘beter’ (=30% beter dan wetgeving voor IER) moet er een E-peil ≤ 63 gehaald worden.
Uit de EPB-voorberekening bleek E62 haalbaar zonder na-isolatie van de historische gevels met uitzondering van de dakkapellen en de plint op het gelijkvloers. Deze delen werden wel geïsoleerd.
Een nota vochthuishouding is bijgevolg niet van toepassing.
Situatie voor renovatie
Ontwerp toekomstige situatie
